Hoành Sơn Quan

Dulichbui.org – Đèo Ngang được tách ra từ dãy Trường Sơn, cao 256m, dồn đuổi nhau từ Tây sang Đông, chạy dài ra tận biển, trở thành biên giới tự nhiên của 2 quốc gia Đại Việt và Chiêm Thành ngày xưa, và nay là mốc địa giới 2 tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình.

Theo sử cũ thì đường thông qua đèo Ngang đã có 1.000 năm nay, từ thời vua Lê Đại Hành (980 – 1005), nhưng phải đến hơn 500 năm sau thì Hoành Sơn – đèo Ngang mới được biết đến nhiều và trở thành điểm xung yếu chia cắt Đàng Ngoài – Đàng Trong. Từ thời vua Lâm Ấp đã xây lũy gọi là lũy Lâm Ấp để chống giữ quân Tấn thì đến thế kỷ XVII, quân Trịnh lại một lần nữa xây dựng một hệ thống đồn lũy ở đây, gọi là lũy đèo Ngang hay lũy ông Ninh. Kể từ khi Quang Trung Nguyễn Huệ thống nhất đất nước, đèo Ngang là cửa ngõ vào Nam ra Bắc.

Với vẻ đẹp thiên tạo cùng với những sự kiện bi hùng của hàng ngàn năm lịch sử, đèo Ngang là thắng cảnh nổi tiếng của miền Trung. Năm 1833, vua Minh Mạng cho xây Hoành Sơn Quan (cửa Hoành Sơn), ở đỉnh đèo Ngang, cao hơn 4m, hai bên có thành đắp nổi 3 chữ “Hoành Sơn Quan”. Hai phía Hoành Sơn Quan đào núi thành 1.000 bậc. Nay Hoành Sơn Quan vẫn còn, không nguyên vẹn nhưng vẫn uy nghi, phong trần nơi đầu núi, góc biển.

Bước tới đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen đá, đá chen hoa
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
Dừng chân đứng lại trời non nước
Một mảnh tình riêng ta với ta

(Bà huyện Thanh Quan)